Κείμενο: Νίκος Κακαγιάς
Φωτογραφία Εξώφυλλου: Χάρης Πουρουζίδης
Η σύγχρονη όψη του αρχαιολογικού πεδίου περιλαμβάνει ένα Ρωμαϊκό αμφιθέατρο καλά διατηρημένο και τα χαλάσματα τουλάχιστον δύο Βυζαντινών ναών με πολλούς άλλους χώρους άγνωστης προέλευσης στα μάτια των αδαών. Οι φωτογραφίες στον πρωινό ήλιο και στην λεπτή αχλή ανέδιδαν μια ιδιαίτερη ατμόσφαιρα και αναδείκνυαν με τον καλλίτερο τρόπο την φροντίδα της τοπικής αρχαιολογικής υπηρεσίας, πράγμα που δεν μας εξέπληξε μιας και είχαμε πάρει γεύση από προηγούμενη επίσκεψη μας στους «Στόβους». Κάτι το λαχάνιασμα στο ανεβοκατέβασμα στα σκαλιά του θεάτρου κάτι που κάποιος φώναζε να βιαστούμε, μας ώθησαν στο δεύτερο βήμα λίγο βορειότερα στην ενδοχώρα.
Bitola η Μοναστήρι, ήταν η επόμενη στάση στην παλιά πρωτεύουσα της Πελαγονίας. Πόλη των προξένων, σταυροδρόμι πολιτισμών και πεδίο διαμάχης απλώνεται στην κοιλάδα του Βαρνούντα στα δυτικά που έχει στα νότια-νοτιανατολικά της, τον Βόρα. Συμπαθητική πόλη που στο φως του ήλιου που την έλουζε, γίνονταν μια μικρή βαλκανική γωνιά πολύ γνώριμη και οικεία στα μάτια της ομάδας που έπρεπε σε τέσσερις ώρες να περπατήσει στα καλντερίμια της. Ο κεντρικός δρόμος με τα καταστήματα και τις καφετερίες πλημμυρισμένος στον κόσμο από την πρώιμη εαρινή ζέστη αντανακλούσε στους φακούς και έβγαζε σκοτεινές φωτογραφίες. Απτόητοι όμως και με το ενδιαφέρον να υπερισχύει των δύσκολων φωτιστικών συνθηκών ανηφορίσαμε για να βρούμε το ρολόι με το όμορφο πάρκο γύρω του. Δεύτερη στάση η πετρόκτιστη βασιλική του Αγ. Δημητρίου που αποτελεί αντίγραφο σχεδόν του Σαλονικιώτικου. Το ενδιαφέρον μας κυρίως επικεντρώθηκε στο σκαλιστό τέμπλο που φωτογραφήσαμε χάριν των διαβουλεύσεων του προξένου της παρέας, που βρήκε τρόπο να κάμψει τις σφοδρές αντιρρήσεις της Βλάχας στην καταγωγή, νεοκόρου, που με ένα εμβληματικό «΄Αιντε…» συναίνεσε στην καραμπινάτη παρέκκλιση. Το ανακαινισμένο τέμενος πήρε σειρά με το ενδιαφέρον να μεταφέρεται ακολούθως, κατά μήκος του ρυακιού που έχει το βαρύγδουπο όνομα «Ερυγώνας ποταμός».
Κατά μήκος του, ένθεν και ένθεν των οχθών ήκμαζε παλιότερα η Ελληνική συνοικία της οποίας τα σημάδια στέκουν τουλάχιστον τα περισσότερα, καλοφροντισμένα και αγέρωχα στο πέρασμα του πανδαμάτορα. Άντε να μπούμε και στην σκεπαστή αγορά που δυστυχώς αποπνέει παρακμή και απαξίωση με λίγα εναπομείναντα καταστήματα να αντιστέκονται ακόμη στην επέλαση των μεγάλων συμφερόντων, που έγκυρες πηγές μας πληροφόρησαν, ότι ενέσκηψαν μυρίζοντας κέρδη. Η συμπαθητική σκεπαστή λαϊκή αγορά που ακολούθησε με τα πολύχρωμα χρώματα και τις μυρωδιές απομάκρυνε τις θλιβερές εντυπώσεις και μείς αποζημιωθήκαμε τραβώντας αγγούρια και ντομάτες, έτσι για να μην ξεχνιόμαστε. Η ταπεινή μας παρουσία έκλεισε με την επίσκεψη στο μουσείο παλιά στρατιωτική ακαδημία, που κατάντησε σχεδόν μαυσωλείο του Κεμάλ μιας και η δοξαστική στον άνδρα που σπούδασε εκεί, ήταν παραπάνω από προφανής.
Στην έξοδο από την πόλη κάναμε μικρή στάση στο μνημείο των Γερμανών πεσόντων του Α’ Π.Π. που μας απέδειξε για άλλη μια φορά την απουσία της αισθητικής στη Γερμανική αρχιτεκτονική αλλά μας αποζημίωσε με μια όμορφη πανοραμική θέα της πόλης.
Ανάστροφη ρότα χαράξαμε και μπήκαμε στο Prilep, ή Πρίλαπος, ελληνιστί. Αρχαία κι αυτή στην παλιά θέση της Μακεδονικής Στύβερρας, που ΄χε παρόμοια ιστορία με τις γειτόνισσες της. Σήμερα θεωρείται κέντρο παραγωγής και επεξεργασίας καπνού και έχει ρυμοτομία παρόμοια με της Bitola. Χαμηλή δόμηση με μεγάλες πλατείες και συμπαθέστατα αγάλματα υπό την σκιά του μιναρέ και του κεντρικού ρολογιού έδιναν την εντύπωση μιας πόλης χαλαρής που σέβεται τους ανθρώπους που φιλοξενεί. Τα ποδάρια μας έβγαζαν φωτιές όταν επιτέλους εγκατασταθήκαμε στο συμπαθητικό motel με το όνειρο ενός ανακουφιστικού μπάνιου . Η ανακούφιση όμως είχε προσωρινό χαρακτήρα όταν συναινώντας στην προτροπή του αρχιερέα αποφασίσαμε να πάρουμε την ανηφοριά προς τον απότομο βράχο που βρίσκονται τα χαλάσματα του κάστρου του άρχοντα Μάρκου (Markovi Kuli). Άλλο η συναίνεση όμως και άλλο να βλέπεις τον όρθιο βράχο που δεσπόζει στα ανατολικά της πόλης. Μερικοί και σωστά αποφάσισαν να εγκατασταθούν στα χαμηλά και οι υπόλοιποι με την γλώσσα έξω πήραμε το μονοπάτι και από δύσκολα περάσματα και μπόλικα σκαλιά ανεβήκαμε στην κορυφή απ΄όπου η θέα ήταν εκπληκτική στα χρώματα του δειλινού. Ξαναπήραμε την επιστροφή προσεκτικοί στο κάθε βήμα και φτάνοντας επιτέλους στην βάση το στομάχι μας που μέχρι εκείνη την ώρα το ΄χαμε ξεχάσει, επιτακτικά, υπενθύμισε την παρουσία του. Το δείπνο δεν είχαμε είναι αλήθεια και πολύ διάθεση να το αξιολογήσουμε λόγω του θορύβου στο επιγάστριο και το αφήσαμε για πολύ αργότερα. Παρ΄όλα αυτά, δεν πήρε βαθμολογία πάνω από τον μέσο όρο.
- Γαλλικό κοιμητήριο Α' Π.Π. -
Η αγάπη για την ιστορία είναι αναπόσπαστο κομμάτι της φωτογραφικής μας παρέας και όπου βρεθούμε κι όπου πατούμε την αναζητούμε, ρίχνοντας ματιές στο παρελθόν μπας και μπορέσουμε να έχουμε ένα καλύτερο μέλλον. Πριν την επιστροφή λοιπόν στην πατρίδα σήκωσε χειρόφρενο ο αρχηγός λίγο έξω από το Μοναστήρι για να δούμε ιδίοις όμμασι την τρέλα των λίγων και την εκπληκτική ικανότητα που έχουν να παρασύρουν τους πολλούς στο θάνατο. Το μέγεθος του γαλλικού κοιμητηρίου του Α’ Π.Π. ήταν κάτι που η αλήθεια να λέγεται δεν το περιμέναμε. 6128 αναγνωρισμένοι στρατιώτες και περισσότεροι από 7000 άγνωστοι κείτονται σε αυτόν τον τόπο ταφής όπου οι Γαλλικές αρχές επετειακά εγκαινίασαν στις 23 Σεπτεμβρίου 1923. Μόλις πέντε χρόνια νωρίτερα ίδια μέρα και ίδιο μήνα τα Γαλλικό στράτευμα με τις Συμμαχικές δυνάμεις θα ξεκινούσε τις επιχειρήσεις στην περιοχή Dobro Pale. Βουβοί στο θέαμα με βαριά καρδιά πατήσαμε το κουμπί του κλείστρου και με το μυαλό θλιμμένο αναχωρήσαμε.
- Επίλογος -
Το ξαναπέρασμα από την συμπαθητική Bitola που μας αποζημίωσε με καφεδάκι και σιροπιαστά από το μοναδικό (;) Τουρκικό ζαχαροπλαστείο. Το κερασάκι που ψάχναμε ήταν όντως γλυκό.
