Κείμενο: Νίκος Κακαγιάς
Φωτογραφία Εξώφυλλου: Γιώργος Τζημαγιώργης
Η επανάληψη λένε, είναι μητέρα της γνώσης και εμείς σαν θιασώτες της άποψης βαλθήκαμε να τεκμηριώσουμε την εγκυρότητα της, επιλέγοντας ένα φαρμακερό πρωινό του Νοέμβρη για να πάρουμε τον δρόμο του Βορρά.
Stobi έλεγε η πινακίδα στον κεντρικό άξονα Θεσσαλονίκης–Σκοπίων και η στροφή δεξιά μας έφερε στον γνώριμο αρχαιολογικό τόπο των αρχαίων Στόβων. Ο Βαρδάρης είχε βγάλει δόντια επιβεβαιώνοντας την φήμη του και η ανατριχίλα που μετέδιδε στους σβέρκους μας επιτείνονταν από το γεγονός ότι η είσοδος στον χώρο ήταν αμπαρωμένη. Προφανώς κάποιοι δεν συμμερίζονταν τον φωτογραφικό μας οίστρο.
Αναζητήσαμε ζεστασιά και περιποίηση στο παρακείμενο οινοποιητικό συγκρότημα που και στην προηγούμενη επίσκεψη μας είχε προσφέρει την φιλοξενία του. Το ζεστό τσάι και η παρέα έσβησαν τα χνώτα του βόρειου εισβολέα και έφεραν την γνώριμη ζωηρή όψη στα πρόσωπα καθώς ετοιμάζαμε φακούς και μηχανές.
- Stobi -
Η αρχαία πόλη των Παιόνων (Στόβοι στα παιονικά σημαίνει πυλώνας) χτισμένη στην συμβολή των ποταμών Εριγώνα και Αξιού ήκμασε επί αρκετούς αιώνες και γνώρισε πολλά αφεντικά περνώντας από τους Παίονες στους αρχαίους Μακεδόνες που επί Φιλίππου του Ε΄ την κατέκτησαν για να την καταστήσουν εμπορικό κόμβο, μετέπειτα στους Ρωμαίους και στους Βυζαντινούς αργότερα. Καταστράφηκε πρώτα από τους Οστρογότθους και αργότερα από μεγάλο σεισμό για να βυθιστεί δια παντός στην λήθη του μεγάλου ισοπεδωτή. Η αρχαιολογική σκαπάνη άρχισε το έργο της το μακρινό 1924 πρώτα από Σέρβους αρχαιολόγους και αργότερα από Γιουγκοσλάβους και Αμερικανούς και συνεχίζεται μέχρι σήμερα φέρνοντας στο φώς μια ακμάζουσα πολιτεία με παλαιοχριστιανικούς ναούς και συναγωγές μέχρι υδραγωγεία και ανάκτορα.
Το αρχαιολογικό πεδίο στο σήμερα, είναι άρτια σηματοδοτημένο και εύτακτο μαρτυρώντας επαγγελματισμό της τοπικής αρχαιολογικής υπηρεσίας σε βαθμό που προκαλεί ευχάριστη έκπληξη. Εμείς βεβαίως, ως από παλιά γνώστες κινηθήκαμε πρωτίστως προς το Ρωμαϊκό θέατρο που διατηρείται θαυμάσια, μονοπωλώντας δικαίως το φωτογραφικό μας ενδιαφέρον, για να ακολουθήσει η μεγάλη Βασιλική και το καλοδιατηρημένο βαπτιστήριο με τα θαυμάσια ψηφιδωτά. Η διάταξη της πόλης σε άξονα δύσης–ανατολής επιτρέπει στον επισκέπτη να εκτιμήσει δεόντως την αρχιτεκτονική δομή της αρχαίας πόλης και να μεταφερθεί νοερά στο αρχαίο κλίμα περιδιαβαίνοντας αυλές και αίθρια ναών, θαυμάζοντας δάπεδα και κλίμακες και αποτυπώνοντας τους κίονες σε φόντο απειλητικό με την χαμηλή νέφωση στον ορίζοντα και τον αέρα να δέρνει το πρόσωπο μας.
Μας έλλειψε είναι αλήθεια η εμπεριστατωμένη αρχαιολογική ξενάγηση που θα ξεδίπλωνε στα μάτια μας όλο τον αρχαίο καμβά που ΄χε κεντημένη την ιστορία της πόλης. Ίσως να υπάρξει στο μέλλον. Το τσούξιμο στα μάτια και τα ξυλιασμένα δάκτυλα στα κλείστρα των μηχανών έθεταν τα όρια μας και αποχαιρετώντας την αρχαία πόλη κινηθήκαμε ακόμη πιο βόρεια ψάχνοντας την καρδιά του Βαρδάρη.
- Skopje -
Τα Σκόπια χτισμένα εκατέρωθεν των οχθών του Αξιού σε κατεύθυνση ανατολική–δυτική αριθμούν περί τις 500.000 ψυχές των οποίων το 66% αποτελούν οι Σλαβομακεδόνες και το υπόλοιπο, Αλβανοί και Ρομά. Η πόλη μας υποδέχτηκε ψυχρά και παρά το ότι οι πρώτες ρωγμές στον ουρανό άφησαν λίγες ακτίνες να φωτίσουν το πεδίο ένα περίεργο γκρι έβαφε τα πάντα. Το ποτάμι με λιγοστό νερό άφηνε να ξεχωρίζουν τα τρία εκτρωματικά αντίγραφα των Βυζαντινών (;) γαλερών που τώρα πια σαπίζουν αφημένα στην τύχη τους. Εκατέρωθεν των οχθών του ποταμού ένα πλήθος αρχαιοπρεπών κτισμάτων προσπαθούσαν να επαναδιατυπώσουν την ιστορική πορεία του έθνους. Η αμφίβολη αισθητική τους και τα ιστορικά στοιχεία δανεισμένα από την ιστορία και το παρελθόν όμορων εθνών συνθέτουν μιαν έωλη εικόνα που φέρνει σε έκδηλη αμηχανία κάθε επισκέπτη που διαθέτει επαρκή ιστορική μνήμη.
Πουθενά αλλού δεν συναντήσαμε τέτοιο πλήθος και ποικιλία αγαλμάτων που φυσικά υπακούουν στην ίδια ιστορική σκοπιμότητα. Διαπιστώσαμε και αποτυπώσαμε με συγκαταβατικό χαμόγελο την μετονομασία του μεγάλου στρατηλάτη θρονιασμένου στο θηριώδες πιάτο του, από Μέγα Αλέξανδρο σε Big Warrior και αναρωτηθήκαμε μπροστά στις ξηλωμένες πινακίδες των αρχαίων μορφών για το αν ήταν ο Δημόκριτος η ο Σωκράτης. «Εκεί…» είπε ο Δημοσθένης δείχνοντας το κάστρο και η επόμενη επίσκεψη κανονίστηκε πάραυτα. Το κάστρο έμοιαζε καλοδιατηρημένο και ήταν πράγματι, χαρίζοντας μας τα συνήθη ενσταντανέ ανάμεσα σε πολεμίστρες και πύργους. Ψάξαμε σε γωνιές και κόχες για δράκους και βασιλοπούλες χωρίς αποτέλεσμα και αντ΄ αυτών ανακαλύψαμε μια ιδιαιτέρως μεγάλη ποικιλία σκουπιδιών κάθε είδους, να μαρτυρούν με έμφαση αυτό που βιώναμε. Τελικά μοιάζουμε πολύ.
Η διεξοδική και εν πολλοίς κουραστική προσπάθεια να ανταπεξέλθουμε στο κουραστικό περπάτημα και στον αέρα που λυσσομανούσε κατέληξε στην φοιτητική γειτονιά με τα όμορφα μαγαζάκια που σε ένα από αυτά παρηγορηθήκαμε απολαμβάνοντας δεόντως εδέσματα και φιλοξενία.
- Vodno -
Η επόμενη μέρα έμελλε να είναι λιγότερο ανεμώδης και ιδιαιτέρως φυσιολατρική. Ξεκίνησε με όμορφη βολτίτσα με το κουκλίστικο τελεφερίκ που μας ανέβασε στην κορυφή του κοντινού βουνού Vodno που με την σειρά του μας χάρισε εκπληκτική θέα στις χιονισμένες κορυφές που περιβάλλουν την κοιλάδα του βαρδάρη στην κοιλιά της οποίας φωλιάζει ο αστικός ιστός των Σκοπίων. «..Κοίτα να δείς που από ΄δω πάνω είναι όμορφα!» ψιθύρισε κάποιος και η παρέα συμφώνησε ασμένως. Η κάθοδος με το τελεφερικ ήταν το ίδιο διασκεδαστική όσο και η άνοδος παρέχοντας γέλιο και καλαμπούρι με αφθονία στα μέλη της ομάδας που πείραζαν ο ένας τον άλλον σε μια προσπάθεια να απαλύνουν το υψοφοβικό άγχος μερικών.
Σε μικρή απόσταση από τη βάση του τελεφερίκ βρεθήκαμε στο βυζαντινό μοναστήρι του Αγίου Παντελεήμονα, χτισμένο το 12ο αιώνα, και απολαύσαμε την ησυχία της αυλής του και την σταυροειδή με τρούλους εκκλησία στο κέντρο της. Σύντομες οι φωτογραφίες στο χώρο και με ένα ευλαβικό νεύμα αποχαιρετίσαμε ένα-δυο μοναχούς και κάτι χτίστες που ανακαίνιζαν το χώρο συνεχίζοντας το ταξίδι, οδηγώντας προς το ραντεβού μας με την ομορφιά της μάνας φύσης.
- Matka -
Ο ποταμός Τράσκα κλεισμένος από φράγμα στο στενότερο σημείο του φαραγγιού της Μάτκα δημιουργούσε μια όμορφη λίμνη με πρασινογάλαζα νερά που στην μία της όχθη στο μικρό άνοιγμα που άφηναν οι κάθετοι βράχοι, φώλιαζε εκκλησιά βυζαντινής τεχνοτροπίας και ένα όμορφο εστιατόριο με λουλούδια στα παράθυρα. Η βόλτα με το πολύχρωμο καραβάκι αν και σύντομη ήταν περιεκτική σε εικόνες και οι μηχανές επιτέλους ένιωσαν όμορφα.
Όμορφα νιώθαμε και μείς σαν πήραμε την στράτα για νότια έχοντας κατά νου τις διφορούμενες εικόνες ενός λαού τόσο κοντά μας στα συνήθεια και την βαλκάνια φιλοξενία του και συγχρόνως τόσο μακριά. Οι ζωές των ανθρώπων θα ήταν απλώς όμορφες ακόμη και μέσα από τις ιδιαιτερότητες τους αν απλώς τις αφήναμε να υπάρχουν, μακριά από σκοπιμότητες και κραυγαλέες αντιφάσεις.
