Κείμενο – Έρευνα: Δημοσθένης Σεϊταρίδης
Φωτογραφία Εξώφυλλου: Δημοσθένης Σεϊταρίδης
Μεγάλη υπόθεση στα δεύτερα σου -άντα να βρεθούν στο δρόμο σου άτομα που να μοιράζονται τα ίδια ενδιαφέροντα με εσένα. Ακόμη μεγαλύτερη υπόθεση να βρεις σε αυτή την ηλικία πραγματικούς φίλους που δε βαριούνται να ξεκινήσουν μαζί σου πριν την ανατολή και με τις φωτογραφικές μηχανές σε ετοιμότητα να αναζητήσουν τόπους μυθικούς, που βρίσκονται εκτός τουριστικού χάρτη. Όντας πολύ τυχερός λοιπόν με τους ακούραστους συνοδοιπόρους μου Νίκο, Δάνη και Γιώργο ξεκινήσαμε αχάραγα μια χειμωνιάτικη Κυριακή υπό τους ήχους του Μάρκου στη διαπασών ένα κοντινό ταξίδι στην αρχαία Βοττιαία.
Η Βοττιαία, Βοττία ή Βοττιαιίς ήταν η τρίτη κατά σειρά περιοχή που ενσωματώθηκε στο Μακεδονικό βασίλειο. Ήταν τμήμα της αρχαίας Ημαθικής χώρας, η οποία εκτεινόταν μεταξύ των ποταμών Αξιού και Λουδία κι έφθανε ως το σημερινό όρος Πάϊκο. (Ηρόδοτος VII, 123,127, Στράβων απόσπ. 11,23) και περιλάμβανε όλη τη βαλτώδη πεδινή περιοχή μεταξύ των 2 ποταμών δηλαδή την περιοχή γύρω από τη λίμνη των Γιαννιτσών. Ιστορικές πόλεις της Βοττιαίας ήταν: η Άλωρος, η Πέλλα η Αταλάντη, η Γορτυνία, η Κύρρος, η Μίεζα, οι Ίχναι, η Έδεσσα, η Σκύδρα, κ.ά. Ο Στράβωνας αναφέρει παράδοση της εποχής του κατά την οποία Κρήτες, κατέλαβαν την περιοχή με το όνομα Βoττιαίοι, από τον οικιστή τους Βόττωνα.
Ήταν γνωστός στους αρχαίους Ελληνες της Ελληνιστικής εποχής ο ακόμη πιο αρχαίος μύθος του Μινώταυρου και ο φόρος που πλήρωναν οι Αθηναίοι στο Μίνωα, γιατί χολωμένοι από τη νίκη του γιου του Ανδρόγεω, που πήρε μέρος σε αθηναϊκούς αγώνες και ενώ ετοιμαζόταν να γυρίσει νικητής στο νησί του. τον σκότωσαν. Θυμωμένος εξαιτίας του άδικου χαμού του γιου του ο Μίνωας πολεμά τους Αθηναίους, τους νικά και τους επιβάλλει τον παράξενο και πρωτάκουστο φόρο: Να στέλνουν στην Κρήτη κάθε χρόνο επτά νέους και επτά νέες, που θα διαλέγονταν με κλήρο, για να ρίχνονται στο Μινώταυρο ως τροφή. Αυτό δεν γίνονταν και τους κρατούσαν για δούλους. Απόγονοι των Αθηναίων δούλων, έχοντας αρχηγό έναν αξιόλογο και σπουδαίο Κρητικό, το Βόττωνα, ξεκίνησαν με πλοία από τη μεγαλόνησο και αφού περιπλανήθηκαν στις θάλασσες, έφθασαν στον Αμβρακικό κόλπο, στις ακτές των σημερινών νομών Αρτας και Πρέβεζας. Απ’ εκεί διασχίζοντας τα ηπειρωτικά βουνά, αναζητώντας νέα πατρίδα, εγκαταστάθηκαν στη μεταξύ των ποταμών Αξιού και Λουδία χώρα, η οποία από το όνομα του αρχηγού ονομάστηκε Βοττιαία. Το αξιοπερίεργο είναι ότι η εκδοχή αυτή είναι αποδεκτή από σύγχρονους ερευνητές όπως ο N. Hammond, στη βάση σχετικών αρχαιολογικών ευρημάτων καθώς βρέθηκαν παρόμοια ταφικά κτερίσματα σε Κρήτη και Βοττιαία!
- ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΟ ΝΕΚΡΟΤΑΦΕΙΟ ΒΟΓΟΜΙΛΩΝ. ΝΕΑ ΧΑΛΚΗΔΟΝΑ -
Πρώτη στάση μας η Χαλκηδόνα την οποία οι περισσότεροι την προσπερνάνε αδιάφορα. Μεγάλο λάθος! Στην είσοδο της πόλης , μέσα στους αγρούς κρύβεται ένας αρχαιολογικός θησαυρός, το μεσαιωνικό νεκροταφείο των Βογομίλων. Καταρχήν η ίδια η περιοχή έχει μεγάλη ιστορία . Στα χρόνια του Μακεδονικού Βασιλείου υπήρξε η πόλη Ιχναι, ένα από τα σπουδαιότερα και μεγαλύτερα εμπορικά κέντρα της Μακεδονίας , σημαντικό νομισματοκοπείο και λιμάνι. Κατά την βυζαντινή εποχή, η Χαλκηδόνα ήταν μια κατοικήσιμη περιοχή στην οποία οι Βυζαντινοί Αυτοκράτορες είχαν εγκαταστήσει τους Βογόμιλους , εξ΄ου και το νεκροταφείο τους. Οι Βογόμιλοι συνέχισαν να κατοικούν στην περιοχή και την περίοδο της οθωμανικής κυριαρχίας (1430). Τότε η Χαλκηδόνα ονομάστηκε Γιάλετζικ και όσοι Βογόμιλοι γλίτωσαν από τις διώξεις των Βυζαντινών , αναγκάστηκαν να ακολουθήσουν το Ισλάμ αλλά με ένα θαυμαστό τρόπο διατήρησαν το νεκροταφείο των προγόνων τους.
Μα , ποιοι ήταν οι Βογόμιλοι? Οι Βογόμιλοι δεν ήταν φυλή ή έθνος αλλά ένα δόγμα του Χριστιανισμού όπως πίστευαν οι ίδιοι ή μια από τις χειρότερες αιρέσεις για τον Πατριάρχη της Κωνσταντινούπολης και τον Πάπα της Ρώμης . Την ίδια άποψη τους με τους θρησκευτικούς ηγέτες του χριστιανισμού είχαν και οι πολιτικοί καθώς η Βογόμιλοι ήταν οι πρώτοι αναρχικοί οι οποίοι αρνούνταν πεισματικά να προσκυνούν ανθρώπους και δεν αναγνώρισαν ότι μπορούσε άνθρωπος , ελέω θεού, να ασκεί εξουσία σε άλλους ανθρώπους. Οι απαρχές του Βογομιλισμού βρίσκονται το 10΄αίωνα στη Φιλιππούπολη της σημερινής Βουλγαρίας . Εκεί εγκατέστησε με τη βία ο αυτοκράτορας Κωνσταντίνος ο Ε΄ τους Παυλικιανούς (άλλη θρησκευτική αίρεση) της Μικράς Ασίας. Στη Φιλιππούπολη εμφανίσθηκε ένας ιερέας, ο Ιερεμίας, ο οποίος άρχισε να κηρύττει υπέρ μιας χριστιανικής αίρεσης, η οποία είχε αρκετές δογματικές διαφορές σε σχέση τόσο με την ανατολική όσο και τη δυτική εκκλησία.
Οι Βογόμιλοι πήραν το όνομα τους από τον Βούλγαρο καλόγερο Φιλόθεο( Βογομιλ στα Σλαβονικά, ήτοι (βογ-θεός , μιλ- φίλος) ο οποίος διέδωσε στις λαϊκές μάζες το νέο δόγμα. Οι Βογόμιλοι πίστευαν μόνο στα Ευαγγέλια του Λουκά και του Ιωάννη και φυσικά στις επιστολές του Παύλου (παλιοί Παυλικιανοί γαρ).
Σύμφωνα με το δόγμα τους, ο Θεός είχε 2 υιούς , τον μεγαλύτερο Σαταναήλ , τον εφευρέτη της ύλης και της κακίας που κυβερνούσε στη γη και το μικρότερο Χριστό, τον καλό πνευματικό ηγέτη που κατοικεί μαζί με τον Θεό στους ουρανούς. Πίστευαν μόνο στη δύναμη του πνεύματος και αποστρεφόταν την ύλη που ήταν δημιούργημα του Σαταναήλ. Δεν τελούσαν τα μυστήρια πλην αυτό της βάπτισης την οποία τελούσαν χωρίς νερό καθώς το νερό είναι ύλη! Δεν έτρωγαν κρέας, δεν έπιναν αλκοόλ , δεν ακουμπούσαν τα χρήματα, δεν προσκυνούσαν εικόνες και το κυριότερο δεν αναγνώριζαν καμία ανθρώπινη εξουσία και συνεπώς δεν προσκυνούσαν κανέναν αυτοκράτορα ή αρχιερέα ! Οι ίδιοι αποκαλούν τους εαυτούς τους «καλούς Χριστιανούς» και θεωρούσαν πως οι ορθόδοξοι, με τη ζωή που κάνουν, υμνούσαν τον Σαταναήλ . Έλεγαν πως δεν μπορεί να είσαι ταυτισμένος με την ύλη και την εξουσία και από την άλλη να λες ότι πιστεύεις στον Θεό. Όπως ήταν επακόλουθο , με τέτοια ενοχλητικά πιστεύω οι Βυζαντινοί αυτοκράτορες πέρασαν τους Βογομίλους δια πυρός και σιδήρου . Ο αυτοκράτορας Αλέξιος Α΄ Κομνηνός έκανε τις μεγαλύτερες διώξεις και αφού αιχμαλώτισε τον καθοδηγητή τους μοναχό Βασίλειο , τον έκαψε ζωντανό στον Ιππόδρομο της Κωνσταντινούπολης! Οι Βογόμιλοι παρά τις διώξεις τους επιβίωσαν για πολλές δεκαετίες και μάλιστα σε σημαντικούς αριθμούς κυρίως στη σημερινή Βοσνία μέχρι και την έλευση των Τούρκων στα Βαλκάνια . Τότε οι περισσότεροι από αυτούς εξισλαμίσθηκαν , ωστόσο, διατήρησαν τα νεκροταφεία ως έχουν, για να τιμούν τους νεκρούς προγόνους τους που είχαν ταφεί σ’ αυτά με το παλαιό δόγμα .
- ΜΟΥΣΕΙΟ ΒΑΛΚΑΝΙΚΩΝ ΠΟΛΕΜΩΝ. ΟΙΚΙΣΜΟΣ ΓΕΦΥΡΑΣ -
Αφήσαμε τη Χαλκηδόνα και τους Βογόμιλους της και κατευθυνθήκαμε προς τον οικισμό της Γέφυρας. Εκεί αντικρίσαμε ότι απέμεινε από το αγρόκτημα Μοδιάνο που σήμερα στεγάζει το Μουσείο Βαλκανικών Πολέμων Πριν τον Α’ Βαλκανικό Πόλεμο το κεντρικό κτήριο του Μουσείου αποτελούσε την έπαυλη του αγροκτήματος Μοδιάνο, που δημιουργήθηκε το 1906 από τον Γιακό Μοδιάνο. Ο πατέρας του Γιακό, ο Σαούλ Μοδιάνο, ήταν ο δεύτερος μεγαλύτερος ιδιοκτήτης ακινήτων στην Οθωμανική αυτοκρατορία. Ο οικισμός Γέφυρα στα χρόνια της Τουρκοκρατίας ονομαζόταν επί τουρκοκρατίας Τοπσίν.
Αποτέλεσμα των δύο παραπάνω γεγονότων ήταν η έπαυλη να αναφέρεται πότε ως βίλα Μοδιάνο και άλλοτε ως βίλα Τοπσίν. Στην έπαυλη αυτή εγκαταστάθηκε το Γενικό Στρατηγείο των Ελληνικών δυνάμεων κατά τη διάρκεια του Α’ Βαλκανικού Πολέμου στις 24 Οκτωβρίου του 1912 προερχόμενο από τα Γιαννιτσά και το Άδενδρο. Παρέμεινε στον ίδιο χώρο έως τα χαράματα της 27ης Οκτωβρίου. Οι τρείς μέρες παραμονής του Γενικού Στρατηγείου υπήρξαν καθοριστικές για την τύχη της Μακεδονίας και την έκβαση του πολέμου γενικότερα. Σ’ αυτή την έπαυλη διεξήχθησαν έντονες διαπραγματεύσεις μεταξύ της Τούρκικης αντιπροσωπείας, με επικεφαλής τον διοικητή της πόλης Χασάν Ταχσίν Πασά και του επικεφαλής των Ελληνικών δυνάμεων Αρχιστράτηγου Κωνσταντίνου. Ο Χασάν Ταχσίν στον Πρώτο Βαλκανικό Πόλεμο ήταν διοικητής της 8ης Στρατιάς του Αυτοκρατορικού Οθωμανικού Στρατού της Μακεδονίας.
Μετά την κατάληψη των στενών του Σαρανταπόρου από τον ελληνικό στρατό, ο τουρκικός στρατός συμπτύχθηκε στην τοποθεσία των Γιαννιτσών, όπου έδωσε αμυντική μάχη με σκοπό να ανακόψει την πορεία του ελληνικού στρατού προς τη Θεσσαλονίκη. Μετά από δύο αποτυχημένες προσπάθειες επίτευξης συμφωνίας, οι Τούρκοι επέστρεψαν στο κτίριο το μεσημέρι της 26ης Οκτωβρίου 1912, ημέρας του πολιούχου της Θεσσαλονίκης Αγίου Δημητρίου, γνωστοποιώντας ότι ο Ταχσίν Πασάς είχε δεχτεί να παραδώσει άνευ όρων την πόλη της Θεσσαλονίκης και 25.000 αιχμαλώτους στον ελληνικό στρατό, ενέργεια για την οποία καταδικάστηκε ερήμην σε θάνατο ως προδότης. Ως απόφοιτος της Ζωσιμαίας Σχολής Ιωαννίνων μετείχε της Ελληνικής παιδείας και είχε μεγάλη εκτίμηση προς τον Ελληνικό πολιτισμό, γεγονός που συνέδραμε στην απόφαση του να μην επιτρέψει την παράδοση της Θεσσαλονίκης στους Βούλγαρους. Πέφτοντας στη δυσμένεια των Τούρκων έζησε στη συνέχεια στην Ελβετία, απολαμβάνοντας την προστασία του Ελληνικού κράτους. Ο τάφος του Χασάν Ταχσίν Πασά βρίσκεται στον προαύλιο χώρο του μουσείου. Στο ίδιο ταφικό μνημείο έχουν εναποτεθεί και τα οστά του υιού και υπασπιστού του Κενάν Μεσαρέ. Σήμερα , ο επισκέπτης του Μουσείου έχει την ευκαιρία να δει εκτός από την επίπλωση, την οικοσκευή και τη διακόσμηση της έπαυλης , πλήθος πολεμικών κειμηλίων από τους βαλκανικούς πολέμους, στρατιωτικές στολές , όπλα , μετάλλια και διάφορα άλλα αντικείμενα του Ελληνικού Στρατού. Μπορεί επίσης να δει και πλήθος κειμηλίων του τουρκικού , βουλγάρικου και ρουμάνικου στρατού από την περίοδο των Βαλκανικών πολέμων.
- ΦΡΑΓΜΑ ΕΛΛΗΣ. ΑΞΙΟΣ ΠΟΤΑΜΟΣ -
- ΑΡΧΑΙΑ ΠΕΛΛΑ -
Τελευταίος σταθμός της Κυριακάτικης βόλτας μας ήταν η πρωτεύουσα του Βασίλειου της Μακεδονίας , η Πέλλα. Η πόλη ιδρύθηκε στην καρδιά της Βοττιαίας από τον Αρχέλαο Α’ (413-399 π.Χ.) ή από τον Αμύντα Γ’ για να γίνει η νέα πρωτεύουσα του μακεδονικού κράτους αντί των Αιγών (Βεργίνα). Η Πέλλα παρέμεινε πρωτεύουσα μέχρι την κατάλυση του μακεδονικού κράτους από τους Ρωμαίους, οι οποίοι την λεηλάτησαν και μετέφεραν τους θησαυρούς της στη Ρώμη. Η παλαιότερη αναφορά που έχουμε για την Πέλλα είναι από τον Ηρόδοτο κατά την περιγραφή της εκστρατείας των Περσών και από το Θουκυδίδη κατά την περιγραφή της μακεδονικής επέκτασης και του πολέμου κατά του Σιτάλκη, βασιλιά των Θρακών. Σύμφωνα με τον Ξενοφώντα, στην αρχή του 4ου αιώνα π.Χ. ήταν η μεγαλύτερη πόλη της Μακεδονίας. Η πόλη προσέλκυσε φημισμένους καλλιτέχνες της εποχής, όπως ο ζωγράφος Ζεύξις, ο ποιητής Τιμόθεος ο Μιλήσιος και ο Ευριπίδης, ο οποίος και πέθανε εκεί γράφοντας την τραγωδία Αρχέλαος. Μετά το βίαιο θάνατο του Αρχελάου η ανάπτυξη του βασιλείου αλλά και της Πέλλας ανακόπτεται μέχρι τα χρόνια του Φιλίππου του Β΄, ο οποίος με έξυπνες συμμαχίες , διπλωματία και νικηφόρες εκστρατείες μεγάλωσε το Βασίλειο της Μακεδονίας . Στα χρόνια αυτά η Πέλλα φτάνει σε πλήρη ακμή, γίνεται “η μεγίστη τών εν Μακεδονία πόλεων” (Ξενοφών Ελληνικά V,2,13) και η ακτινοβολία της εξαπλώνεται σε ολόκληρο τον τότε γνωστό κόσμο με τις κατακτήσεις του Αλεξάνδρου Γ΄ (336-323 π.Χ.) Η φωτοβόλτα μας στην αρχαία Πέλλα τελείωσε με τον καλύτερο τρόπο, με την επίσκεψη μας στο υπέροχο νέο αρχαιολογικό μουσείο, ένα μουσείο που αξίζει όλοι να επισκεφθούν καθώς συνιστά σημείο αναφοράς για την ιστορία της αρχαίας Μακεδονίας και ειδικότερα για την εμβληματική πρωτεύουσα του Μακεδονικού Βασιλείου όπου γεννήθηκε και μεγάλωσε ο Μέγας Αλέξανδρος.
Τελικά δε χρειάζεται κανείς να ξοδέψει χρήματα πολλά και να ταξιδέψει χιλιόμετρα σε τουριστικούς προορισμούς για να περάσει υπέροχα !
