Κείμενο: Νίκος Κακαγιάς
Φωτογραφία Εξώφυλλου: Νίκος Κακαγιάς

Κάρπη

Οι απρογραμμάτιστες εξορμήσεις κρύβουν εκπλήξεις και όταν ο Δήμος πέταξε «φύγαμε για Κιλκίς» κανείς δεν περίμενε την συνέχεια.
Η «Κάρπη» είναι χωριό σκαρφαλωμένο στις δασωμένες υπώρειες του Βορειοανατολικού Πάικου και βορειοδυτικά της Γουμένισσας. Η έκπληξη είχε βαθυπράσινη όψη και κρυστάλλινη υφή. Ο καταρράκτης πρόσεφερε αυτό που αποτελεί πρόκληση για κάθε αξιοπρεπή φωτογράφο και τα συνεχή κλικ συνόδευαν την συναυλία της ορχήστρας που κρύβονταν στην κομοστέγη. Το τοπίο πρόδιδε φροντίδα και νοικοκυροσύνη με ξύλινα γεφύρια και περιποιημένα μονοπάτια, εικόνα που μάλλον μας ξένισε μιας και έχουμε συνηθίσει την εικόνα της αφροντισιάς και των διάσπαρτων σκουπιδιών στις εξορμήσεις της ομάδας. Το μάτι και οι μηχανές γέμισαν εικόνες και το πρόγραμμα συνεχίστηκε με την επίσκεψη λίγο νοτιότερα.

Ευρωπός

Ο καινούριος «Ευρωπός» είναι κτισμένος στην πεδιάδα που ανοίγεται ανατολικά των πρανών του Πάικου και κάτι μου θύμιζε από μια πολυήμερη και ζόρικη διακλαδική άσκηση στα ξεχασμένα σχεδόν χρόνια της στρατιωτικής μου θητείας. Ίσως έτσι να εξηγήθηκε και η υπόρρητη δυσφορία όταν ο Δημοσθένης μας πληροφόρησε ότι εκεί βρίσκεται και ο αρχαίος Ευρωπός.
Η αντίληψη όμως άλλαξε άρδην όταν αντικρίσαμε τον περιποιημένο περίβολο που έκλεινε μέσα του το αρχαιολογικό πεδίο και τα μικρά περιποιημένα οικήματα που παρείχαν επιμελητειατική υποστήριξη, φυλάκων και επισκεπτών. Μας υποδέχτηκε το χαμόγελο της αρχαιοφύλακος, που με ζέση μας ξενάγησε σε όλον τον χώρο της ανασκαφής.

Ο χώρος δεν έχει ανασκαφεί παρά μόνο σε μικρό τμήμα και μένει να φανεί στο μέλλον, τι θα μας αποκαλύψει. Κάποια ευρήματα, όπως ο μοναδικός στην βόρεια Ελλάδα «κούρος» βρίσκεται στο μουσείο του Κιλκίς και ένα χρυσό στεφάνι και βραχιόλι φυλάσσονται στο μουσείο Θεσσαλονίκης στην ενότητα ο “Χρυσός των Μακεδόνων”. Η αρχαία πόλη αποτελούσε την γενέτειρα πόλη του Σέλευκου A΄ του Νικάτωρος που μετά τον θάνατο του Αλέξανδρου ως επίγονος, όριζε τις τύχες της μακρινής Μεσοποταμίας όπου και ίδρυσε την πόλη «Δούρα-Ευρωπό» σε ανάμνηση της μακρινής πατρίδας. Η τωρινή πατρίδα μας επεφύλαξε κι άλλες μικρές εκπλήξεις, χάριν της δουλειάς και του οίστρου της αρχαιολογικής ομάδας της περιοχής.

Τούμπα
Δεύτερη στάση στην «Τούμπα», ένα ασήμαντο χωριό χαμένο στον κάμπο της Παιονίας, όπου ένας Μακεδονικός τάφος το μακρινό 1958, πρωτοείδε το φώς από την αρχαιολογική σκαπάνη του αρχαιολόγου Φώτη Πέτσα. Στις αρχές της δεκαετίας του ’90 οι κάτοικοι του χωριού φύλαγαν με βάρδιες τον ανασκαμμένο τάφο από τον φόβο των καιροσκόπων τυμβωρύχων που εμφανίστηκαν στην περιοχή. Σπίθιζαν τα μάτια της συμπαθέστατης αρχαιολόγου που μας διηγήθηκε την ιστορία του τόπου και η αντανάκλαση τους στο μάρμαρο του θολωτού τάφου ανέσυρε αναμνήσεις και μια συγκίνηση, που έφερε ρίγη στους αυχένες. Κάποιος μνημόνευσε τον Μακρυγιάννη και βγήκε από μέσα μας το ηρωικό της φυλής. Οι εικόνες λιγοστές, μα η συγκίνηση όταν σφίξαμε το χέρι της αρχαιολόγου, περισσή.

Παλατιανό

Ίσως να έφταιγε το μετείκασμα που δεν μιλούσε κανείς στην πορεία προς τα βόρεια του νομού εκεί που ξεκινούν τα «Κρούσσια» που απολήγουν στις όχθες της Δοιράνης. «Παλατιανό» λέει η πινακίδα και απολύτως τίποτα σε μας τους αδαείς. Η εκπληκτική μνήμη του Δήμου τοποθέτησε τις πρώτες ψηφίδες στο πάζλ που ολοκληρώθηκε με την περιήγηση στον περιποιημένου χώρο της ενεργού ανασκαφής υπό την καθοδήγηση και την ευγενική συνεισφορά των δύο ευγενικών αρχαιοφυλάκων. Το αρχαίο «Ίωρον» μια από τις τρείς πόλεις που δέσποζαν στο πέρασμα προς την Κρηστωνία και Μυγδονία κατοικούνταν συνεχώς από τον 8ο π.Χ αιώνα μέχρι τον 3ο μ.Χ.
Τα ανασκαφικό πεδίο ανέδειξε την ανάπτυξη του οικισμού σε δύο επίπεδα στην πλαγιά που αντικρίζει ανατολικά το σύγχρονο χωριό του Παλατιανού και η δομή του οικισμού φανερώνει την ποικιλία των ασχολιών των κατοίκων της. Το κέντρο του φωτογραφικού μας ενδιαφέροντος μετατοπίστηκε στα τέσσερα (αντίγραφα) αγάλματα του ταφικού μνημείου της οικογένειας του Πάτραου που στέκουν αστραφτοκοπώντας στο αρχαίο τους βάθρο, χαράσσοντας το μυστήριο ίχνος τους στην διαδρομή της ιστορίας και αφήνοντας σε μας ερωτηματικά που με την σειρά τους ανέσυραν εικασίες. Απόμειναν όμως και αυτές μετέωρες διαιωνίζοντας στο επέκεινα το μυστήριο. Από κάποιο σεβασμό εμείς και ως ανταμοιβή, στην ιστορική τους ανείπωτη ιστορία καταθέτουμε την μικρή μας οιονεί μαρτυρία.
Η φροντίδα και αυτού του αρχαιολογικού πεδίου όπως και όλης της περιοχής, δήλωνε εμφατικά την σκληρή δουλειά και την προσήλωση όλων των συντελεστών της αρχαιολογικής ομάδας στον σκοπό της ανάδειξης, μιας εν πολλοίς άγνωστης πτυχής της ιστορίας του τόπου που σε μας άφηνε την υποχρέωση, να αναδείξουμε φωτογραφικά, αυτό που συντελείται εκεί σαν μικρή αναγνώριση, του ότι υπάρχει ακόμα ελπίδα.
Και μπορεί η μικρή μας φώτο βόλτα να τελείωσε κάπου εδώ όμως η σχέση μας με τους ανθρώπους που γνωρίσαμε συνεχίστηκε. Με μεγάλη ευγένεια και καλοσύνη μας παραχώρησαν ηλεκτρονικό έντυπο υλικό και μας έδωσαν την άδεια να το μοιραστούμε με τους φίλους και αναγνώστες της Pixelscape. Μπορείτε επίσης να δείτε και τρία υπέροχα βίντεο όπου μαρτυρούν με την ποιότητα τους τη φροντίδα και την αγάπη που έχουν βάλει οι άνθρωποι αυτοί στη δουλειά τους και στην ανακάλυψη της ιστορίας του τόπου αυτού. Σας παραθέτουμε λοιπόν τα link για να διαβάσετε περισσότερα για τον Ευρωπό, το Παλατιανό και την ιστορία τους όπως και τα link στα βίντεο. Αξίζει τον χρόνο σας. Ευχαριστούμε θερμά την αρχαιολόγο Δρ Γεωργία Στρατούλη Προϊσταμένη Εφορίας Αρχαιοτήτων Κιλκίς και τον αρχαιολόγο ΜΑ Νεκτάριο Πουλακάκη για την παραχώρηση του υλικού, την αρχαιολόγο Ιωάννα Ζαμπουνιδου για την εκπληκτική ξενάγηση στους τύμβους της Τούμπας καθώς και όλους τους αρχαιοφύλακες και υπαλλήλους των χώρων που συναντήσαμε και μας υποδέχτηκαν με χαμόγελο και έκαναν την βόλτα μας πιο ζωντανή.