Κείμενο: Νίκος Κακαγιάς
Φωτογραφία Εξώφυλλου: Σούλα Ιωαννίδου
Ο ήλιος μας συνάντησε στον κάμπο της Ξάνθης και ο όγκος της Ροδόπης άχνιζε στα βόρεια, όταν αρχίσαμε να ανεβαίνουμε. Τα Πομακοχώρια μας υποδέχτηκαν το ένα μετά το άλλο ρίχνοντας μας αδιάφορες ματιές και μείς υπό το βάρος ενός ενοχικού συμπλέγματος κάπου βαθειά μέσα μας, περάσαμε ακροποδητί. «Κίδαρις» έλεγε στην διασταύρωση και ξύσιμο στην κρούστα των αναμνήσεων μέχρι που κάποιος αναφώνησε « …για δες, ο αρχαίος Περσικός σκούφος ήρθε και έκατσε στα ψηλά». Ο δρόμος επικίνδυνα στενός και ελικοειδής έπαιζε με τις οδηγικές μας ικανότητες και τσίτωνε τα νεύρα καθώς διασταυρωνόμαστε με τα θηριώδη SUV των γειτόνων μας που κατέβαιναν βιαστικά για τις ακτές της Καβάλας. Τα σύνορα εμφανίστηκαν αιφνιδίως μπροστά μας και δεν ήταν παρά ένα μικρό φυλάκιο που χωρίς πολλά –πολλά μας άφησε να μπούμε στην Βουλγαρία.
- Zlatogrand -
Zlatogrand έλεγε στο χάρτη και σύντομα μέσα από λιγότερο φιδίσια διαδρομή στις βαριές σκιές της κεντρικής Ροδόπης, μας έσκασε χαμόγελο η ορεινή πόλη. Αρκετά όμορφη και οικεία για τα μάτια μας με χαμηλή δόμηση αγκαλιάζει τις όχθες του «Βάρμπιτσα», παραπόταμου του Άρδα. Το σκεπαστό γεφύρι της που θυμίζει την «γέφυρα του Μάντισον», άφησε την ανάμνηση της όμορφης ταινίας να πάρει σάρκα και οστά με την θορυβώδη παρέα της Pixelscape, να έχει αντικαταστήσει τον Clint Eastwoodστον ρόλο του φωτογράφου του Νational Geographic . H παλιά πόλη πρόσφατα ανακαινισμένη, τράβηξε τα φωτογραφικά βλέμματα της παρέας που βρήκε ενδιαφέρουσα την προσπάθεια αναβίωσης των παλιών αρχιτεκτονημάτων, καθώς οι παλιές τεχνικές δόμησης, με τα χαγιάτια και τα σαχνισιά, χαρακτηριστικών των λαών της Βαλκανικής, άστραφταν στον ήλιο του μεσημεριού. Τελική κατάληξη στο μικρό μα φροντισμένο εθνολογικό-αρχαιολογικό μουσείο, που στεγάζεται στο αρχοντικό που άνοιξε για μας νωρίτερα. Πέρα από τις συνηθισμένες εικόνες που συναντάμε σ΄όλα τα καθωσπρέπει λαογραφικά μουσεία, ενδιαφέρον είχαν οι παλιές πολεμικές αρματωσιές –αν και ρέπλικες- που κάλυπταν την περίοδο από την πρώιμη αρχαϊκή μέχρι την εποχή των ιπποτών. Σύντομη αποδείχτηκε η περαντζάδα από την μικρή πόλη, μιας και αλλού ήταν η κατάληξη.
- Smolyan Lakes -
Πορεία βορειοδυτικά έδειχνε η πυξίδα και στροφή ξαφνική του Δήμου αριστερά άφησε το Smolyan να περιμένει. Μικρή η διαδρομή σε στενό δρόμο, μας οδήγησε σε μια μικρή σμαραγδένια κηλίδα με ένα θεόρατο βράχο να διαφεντεύει τον ορίζοντα πάνωθε της. Αρκετά επιφωνήματα ευαρέσκειας συνόδευσαν άλλα τόσα κλικ που εν τέλει συμπλήρωσαν την οπτική μας εμπειρία περνώντας την στην αθανασία του… διαδικτύου!
Το σημερινό Smolyan προέκυψε από την συνένωση τριών παλιών χωριών και βρίσκεται στην κοιλάδα που διαρρέεται από τους ποταμούς Τσέρνα (άσπρος) και Μπιάλα (μαύρος) καταμεσής στην κεντρική Ροδόπη που υψώνεται ένθεν και ένθεν του περάσματος. Η προσδοκία ότι οσονούπω φθάνουμε διαψεύστηκε όταν αποχαιρετίσαμε και τα τελευταία δείγματα ανθρώπινου πολιτισμού για να βυθιστούμε στο βαθύσκιωτο δάσος πλατύφυλλων με τις νησίδες των πιο σκούρων κωνοφόρων να ξεχωρίζουν στα πρανή. Η αποζημίωση ήρθε όχι πολύ αργότερα, όταν στρίψαμε σ΄ένα ξέφωτο με υποτυπώδεις εγκαταστάσεις γύρω από μια μικρή υποαλπική λιμνούλα. Ο καθρέπτης της αντανακλούσε όλα όσα οι αξιοπρεπείς φωτογράφοι επιθυμούν και στις σκιές του δάσους κρύβονταν νεράιδες και ξωτικά που βαλθήκαμε να βρούμε εναγωνίως. Κάτι στον βουνίσιο αέρα, κάτι στις μακριές σκιές έφεραν μια απρόβλεπτη στροφή στην διάθεση της παρέας και τα χαμόγελα που ο φωτογραφικός οίστρος άνθισε στα πρόσωπα, έγιναν πλατύτερα και αποτίναξαν τα τελευταία ψήγματα κούρασης. Ο φυσιοδίφης μάλιστα της παρέας αφού κρυφά συμβουλεύτηκε τον ψηφιακό οδηγό αναγνώρισης, έβγαλε ένα λογίδριο για την ερυθρελάτη που δέσποζε με την παρουσία της και κινούσε απορίες με την μορφή της. «…να που λέτε, είναι άφθονη εδώ και έχει λίγα άτομα από την αφεντιά της στην Ελληνική πλευρά του βουνού και μόνο ένα δάσος της, στον «Φρακτό». Τα κουκουνάρια της έχουν διεύθυνση προς το έδαφος και η κόμη της μοιάζει με ριγμένη πετσέτα στο χέρι του σερβιτόρου…». Κάποιος ψιθύρισε, «να τον δέσουμε στην βαλανιδιά…» μα η αυστηρή ματιά του δρυΐδη τους σκόρπισε. Τους ξαναμάζεψε άρον –άρον γιατί ο ήλιος έκρυβε την φάτσα του πίσω από τις κορυφές και ο επόμενος στόχος έλεγε Shiroka Laka.
- Shiroka Laka -
To χωριό στα βορειοδυτικά του Smolyan χαρακτηρίζεται από τα παλιά αρχοντικά του που είναι διατεταγμένα αμφιθεατρικά κατά μήκος του τοπικού ποταμού και έδωσε όμορφες εικόνες για τις μηχανές της παρέας. Οι παραδοσιακοί σκοποί με συνοδεία γκάιντας επίσης φημίζονται στην περιοχή, αλλά ο μόνος σκοπός που έφτανε στα αυτιά μας προέρχονταν από το στομάχι μας που έπαιζε παράφωνα. Το φαγητό αξιοπρεπέστατο σε ποιότητα και τιμή μας αποζημίωσε και όταν πήραμε την διαδρομή προς τα πίσω άρχισε να σουρουπώνει.
Το αρχοντικό που μας υποδέχτηκε στο Smolyan με τα ψηλά του ταβάνια και όλες τις ανέσεις παρά τα χρονάκια του, ήταν φιλόξενο και ο αέρας του, μάρτυρας παλιών οινοκατανύξεων έφερε γέλια και άνοιξε συζητήσεις. Το ντόπιο κρασί έβαψε τα μάγουλα βάζοντας την τελευταία πινελιά, πριν ο Μορφέας σφαλίσει τα βλέφαρα.
- Smolyan -
Η επόμενη μέρα χάραζε όταν δύο από την παρέα αποφάσισαν να κατηφορίσουν στην πόλη του Smolyan για να γευτούν την δροσερή ανάσα της πόλης που μόλις ξυπνούσε. Η πρωινή δροσιά έκανε αισθητή την παρουσία της και ήταν υπεύθυνη για τα γρήγορα πλάνα των βιαστικών που πρόλαβαν όμως να αποτυπώσουν την πόλη. Αίσθηση προκάλεσε ο αέρας εγκατάλειψης που φυσούσε παντού και διατυμπάνιζε πως δεν έφθασαν εκεί τα κονδύλια της εσπερίας. Αντίθετα ζεστός και φιλόξενος ο αέρας στο ισόγειο του αρχοντικού τους καλωσόρισε στο τραπέζι που άχνιζε ο καφές.
- Bachkovo -
Bachkovo, όρισε τον επόμενο προορισμό ο Δήμος και χάραξε πορεία βόρεια. Το μοναστήρι είναι σημαντικό μνημείο Χριστιανικής αρχιτεκτονικής και ένα από τα μεγαλύτερα και αρχαιότερα Ορθόδοξα μοναστήρια στην Ευρώπη. Αποτελεί δε συνδυασμό Βυζαντινού Βουλγαρικού και Γεωργιανού πολιτισμού υπό την κοινή πίστη. Ιδρύθηκε το 1083 και επέζησε περί τα πεντακόσια χρόνια πριν να λεηλατηθεί και καταστραφεί από τους Οθωμανούς. Ανακαινίσθηκε και πήρε την τελική του μορφή στα τέλη του 15ου αιώνα. Μας υποδέχτηκε μετά μια μακριά ανηφόρα και αφού διαβήκαμε την κεντρική πύλη του τειχίσματος μπήκαμε στην ευρύχωρη πλακοστρωμένη αυλή. Το καθολικό τράβηξε όπως αναμενόταν το φωτογραφικό ενδιαφέρον και οι κρυμμένες στις σκιές εικόνες δοκίμασαν τις ικανότητες μας, χωρίς τρίποδα η βοηθητικούς φωτισμούς. Οι εικόνες μέσα και έξω μαρτυρούσαν την διαχρονική επιρροή της κοινής πίστης που έδινε την εντύπωση ότι όλα ήταν οικεία σε βαθμό, που κανείς δεν θα ήταν δυνατόν να περιγράψει διαφορές απ΄ όσα μοναστήρια επισκεφθήκαμε σε όλη την νότια Βαλκανική. Μας πήρε αρκετή ώρα καθώς σκόρπισε η παρέα στην προσπάθεια της να ανακαλύψει τις μικρές-και είχε πολλές-λεπτομέρειες που ήταν άξιες καταγραφής. Είχε μεσημεριάσει όταν με βαριά πόδια αναζητήσαμε ολιγόλεπτη διακοπή στην σκιά.
- Pamporovo -
Η ανάπαυλα ήταν σύντομη και ο δρόμος ακολουθούσε νότια πορεία μέχρι τον τελικό προορισμό στα ύψη. Pamporovo λοιπόν, αγαπημένο προορισμό των Ευρωπαίων και ου μόνον, που λατρεύουν τα χειμερινά σπορ και την επίδειξη των νέων κολεξιόν. Μας υποδέχτηκε μετά από ομολογουμένως οφιοειδή πορεία, σ΄ένα μάλλον ακατάλληλο στενό δρόμο που μετά βίας χωρούσε δυο αντιθέτως κινούμενα οχήματα. Δέσποζε στην κορυφή Shnezanca το θηριώδες κατασκεύασμα , πύργος τηλεπικοινωνιών με δύο κυκλικούς ορόφους στην κορυφή. Ε! δεν θέλει και ρώτημα αν ανεβήκαμε. Ανεβήκαμε και φωτογραφίες βγάλαμε περιμετρικά μέχρι εκεί που φτάνει το μάτι και αυτοφωτογραφηθήκαμε και στο τέλος καταλήξαμε για καφέ στον δεύτερο όροφο όπως επιτάσσουν οι καλοί κανόνες της παρέας.
- Smolyan -
Το απογευματάκι ο γυρισμός στην πόλη-βάση του Smolyan μας έφερε στην μεγάλη πλατεία της πόλης μετά από αρκετή πορεία στον κεντρικό δρόμο. Η πόλη φάνταζε άδεια στα μάτια μας και η πλατεία ακόμα πιο άδεια. Λιγοστά τα καφέ που συναντήσαμε και η πόλη σου έδινε την εντύπωση ότι στεκόταν στο ένα πόδι, με το άλλο να στέκεται μετέωρο στο παρελθόν και την αβεβαιότητα του επόμενου στα μάτια της. Μιας και φωτογραφικά δεν ήταν ιδιαιτέρως ελκυστική, τα κορίτσια και μερικοί ακόμη, ακολούθησαν τον Χάρη σ΄ένα φωτογραφικό μάθημα επί του πεδίου. Πήρε να σου σουρουπώνει όταν φθάσαμε στο κονάκι μας για μια επανάληψη της χθεσινής οινογευστικής συνεδρίας.
- Mogilitsa -
Οι τελευταίες μέρες πάντα έχουν μέσα τους μια βιασύνη, ένα υπόρρητο συναίσθημα «του να τελειώνουμε», αντάμα με μια μικρή θλίψη για όσα έφυγαν. Εμείς φύγαμε από το φιλόξενο κονάκι μας για την Uhlοvitsa εκεί που μας περίμενε το σπήλαιο. Το σπήλαιο ήταν όντως εκεί, αλλά ο φύλακας που θα μας άνοιγε τις χθόνιες πύλες, δεν ήταν. Πήραμε να παρηγορούμε εμείς τον Δήμο που το έφερε βαρέως κι αυτός μας πήγε για να μας αποζημιώσει στην Mogilitsa ένα χωριό κοντά στα σύνορα, ακριβώς στην μέση της συνοριογραμμής. Το αρχοντικό του Selich Agush ήταν ο στόχος. Το αρχιτεκτόνημα των τριών ορόφων ήταν εντυπωσιακό και η ξενάγηση της ευγενικής κυρίας αρκούντως διαφωτιστική στην εξιστόρηση του βίου και της πολιτείας του ιδιοκτήτη και των απογόνων του, οι οποίοι ξαναπήραν στην κατοχή τους την κληρονομιά τους μέσα από σαράντα κύματα και περιπέτειες. Εμείς δεν αφήσαμε γωνιά και παράθυρο αφωτογράφητο ως είθισται εξ ΄άλλου…
Πήραμε τον δρόμο της επιστροφής πριν το μεσημέρι και όταν ξεπρόβαλε στα μάτια μας το Αιγαίο και ο κάμπος της Ξάνθης που άτμιζε σαν καμίνι μπροστά μας, μια βεβαιότητα που υπόβοσκε για τρείς ημέρες βγήκε σαν κραυγή από τα στήθη όλων μας, «Εδώ είναι Βαλκάνια, ρε…»
