Φωτογραφίες – Κείμενο/Έρευνα:
Δάνης & Λευτέρης Παπαγιαννούλης
Επιμέλεια: Χάρης Πουρουζίδης
Ήταν όνειρο ετών και η συμπλήρωση των 80 χρόνων από την απόβαση στην Νορμανδία στροβίλιζε συνεχώς στο μυαλό μας να επισκεφτούμε τις 5 παραλίες της απόβασης καθώς και τις κοντινές τους πόλεις. Το άρθρο αυτό είναι μια ιστορική αναφορά στην προετοιμασία, την οργάνωση, το μεγάλο κόστος αλλά και κέρδος που είχε για την ανθρωπότητα η περίφημη D-Day του 1944.
«Η παλίρροια ανέβαινε και το νερό έφτασε το αποχαιρετιστήριο γράμμα που είχα στην τσέπη του στήθους μου.
Έφτασα στην παραλία πίσω από το ανθρώπινο κάλυμμα των δύο τελευταίων φαντάρων.
Έπεσα πρηνηδόν και τα χείλη μου άγγιξαν τη γη της Γαλλίας.
Δεν είχα καμία επιθυμία να τη φιλήσω.
Τον Μάιο του 1944, οι Δυτικοί Σύμμαχοι ήταν τελικά έτοιμοι να δώσουν το μεγαλύτερο χτύπημα του πολέμου, την καθυστερημένη απόβαση στην Β. Γαλλία . Ο στρατηγός Dwight D. Eisenhower ήταν ο ανώτατος διοικητής της επιχείρησης που περιλάμβανε τελικά τις συντονισμένες προσπάθειες 12 εθνών.
Μετά από πολλή συζήτηση, αποφασίστηκε οι αποβάσεις να γίνουν στις μεγάλες, επικλινείς παραλίες της Νορμανδίας. Εκεί οι Σύμμαχοι θα είχαν το στοιχείο του αιφνιδιασμού. Η γερμανική ανώτατη διοίκηση περίμενε ότι η επίθεση θα γινόταν στην περιοχή Pas de Calais, βόρεια του ποταμού Σηκουάνα, όπου η Μάγχη είναι πιο στενή. Ήταν εδώ που ο Αδόλφος Χίτλερ είχε βάλει το μεγαλύτερο μέρος των μεραρχιών του παντζέρ, αφού πληροφορήθηκε από μυστικούς πράκτορες των Συμμάχων που παρίσταναν τους συμπαθούντες των Γερμανών ότι η εισβολή θα γινόταν στο Pas de Calais.
Η έκπληξη ήταν ουσιαστικό στοιχείο του σχεδίου εισβολής των Συμμάχων. Αν οι Γερμανοί ήξεραν πού και πότε θα έρχονταν οι Σύμμαχοι, θα τους είχαν πνίξει στη θάλασσα με τις 55 μεραρχίες που είχαν στη Γαλλία. Οι εισβολείς θα ήταν στην επίθεση με αναλογία ανθρώπινου δυναμικού 10 προς 1 εναντίον τους.
Arromanches-les-Bains
Οι προκλήσεις για την επιτυχή απόβαση ήταν τρομακτικές. Η Μάγχη ήταν διαβόητη για την θαλασσοταραχή και τον απρόβλεπτο καιρό της, και ο εχθρός είχε περάσει μήνες κατασκευάζοντας το Τείχος του Ατλαντικού, μια γραμμή εμποδίων μήκους 2.400 μιλίων. Αυτό το αμυντικό τείχος περιλάμβανε 6,5 εκατομμύρια νάρκες, χιλιάδες τσιμεντένιες κατασκευές εμποδίων, πυροβολεία που περιείχαν είτε βαριά, είτε ελαφρά ευέλικτα πυροβόλα, τάφρους αρμάτων μάχης και άλλα τρομερά εμπόδια στην παραλία. Όλες οι κατασκευές είχαν θέα τις παραλίες απόβασης.
Στη Διάσκεψη της Τεχεράνης τον Αύγουστο του 1943, οι ηγέτες των Συμμάχων προγραμμάτισαν την απόβαση “Επιχείρηση Overlord” το αργότερο την 1η Μαΐου 1944. Στο μεταξύ, προετοιμάζονταν ασταμάτητα για την επίθεση. Φορτηγά, τανκς και δεκάδες χιλιάδες στρατιώτες ξεχύθηκαν στην Αγγλία.
«Ετοιμαζόμασταν για μια από τις μεγαλύτερες περιπέτειες της ζωής μας. Δεν μπορούσαμε να περιμένουμε» είπε ένας Αμερικανός λοχίας.
Εν τω μεταξύ, οι αμερικανικές και βρετανικές αεροπορικές δυνάμεις στην Αγγλία διεξήγαγαν μια τεράστια εκστρατεία βομβαρδισμού που στόχευε σιδηροδρομικές γέφυρες και δρόμους στη βόρεια Γαλλία για να εμποδίσουν τους Γερμανούς να φέρουν εφεδρεία για να σταματήσουν την εισβολή.
Αφού ο στρατηγός Dwight D. Eisenhower διορίστηκε Ανώτατος Διοικητής, αυτός και ο στρατηγός Sir Bernard L. Montgomery τροποποίησαν το σχέδιο, επεκτείνοντας το μέγεθος της παραλίας καθώς και τον αριθμό των μεραρχιών που θα συμμετείχαν.
Bayeux
Πρέπει να γίνει ειδική αναφορά στο κυρίαρχο στοιχείο της επιτυχούς απόβασης που ήταν τα Mulberry harbours. Τα λιμάνια Mulberry σχεδιάστηκαν μετά την αποτυχημένη αμφίβια επιδρομή στο γαλλικό λιμάνι της Dieppe τον Αύγουστο του 1942. Η γερμανική άμυνα των ακτών της δυτικής Ευρώπης είχε σχεδιαστεί στρατηγικά με ισχυρότατες άμυνες γύρω από τα λιμάνια και τις λιμενικές εγκαταστάσεις. Λόγω της δύναμης αυτών των αμυνών, οι Σύμμαχοι έπρεπε να εξετάσουν άλλα μέσα για να προωθήσουν μεγάλες ποσότητες προμηθειών στις παραλίες στα πρώτα στάδια μιας εισβολής. Η βρετανική λύση στο πρόβλημα ήταν να φέρουν μαζί τους το δικό τους λιμάνι. Η λύση αυτή είχε την υποστήριξη του πρωθυπουργού Winston Churchill , ο οποίος τον Μάιο του 1942 είχε γράψει το ακόλουθο σημείωμα:
“Προβλήτες για χρήση σε παραλίες: Πρέπει να επιπλέουν πάνω-κάτω με την παλίρροια. Το πρόβλημα της άγκυρας πρέπει να αντιμετωπιστεί.… Επιτρέψτε μου να βρω την καλύτερη λύση. Μην διαφωνείτε για το θέμα. Οι δυσκολίες θα επιχειρηματολογήσουν μόνες τους.”
Dieppe
Τα δύο τεχνητά λιμάνια που σχεδιάστηκαν και κατασκευάστηκαν από τους Βρετανούς θα διευκόλυναν την εκφόρτωση των πλοίων εφοδιασμού στα ανοικτά των ακτών της Νορμανδίας, αμέσως μετά την εισβολή την D-Day στις 6 Ιουνίου 1944.
Ένα λιμάνι , γνωστό ως “Mulberry A”, κατασκευάστηκε στα ανοιχτά του Saint-Laurent στην παραλία Omaha στον αμερικανικό τομέα, και το άλλο, το “Mulberry B”, κατασκευάστηκε από το Arromanches μέχρι στη Gold Beach στον βρετανικό τομέα. Κάθε λιμάνι, όταν λειτουργούσε πλήρως, είχε την ικανότητα να μεταφέρει 7.000 τόνους οχημάτων και προμηθειών την ημέρα από τα πλοία στην ακτή.
Είχαν σχεδιαστεί και κατασκευαστεί ως εξής. Κάθε λιμάνι του Mulberry αποτελούνταν από περίπου 16 km εύκαμπτους χαλύβδινους δρόμους με την κωδική ονομασία “Φάλαινες” που επέπλεαν σε χαλύβδινους και τσιμεντένιους πλωτήρες που ονομαζόταν “Σκαθάρια”. Κάθε πλωτήρας μπορούσε να επιφορτιστεί με 56 τόνους τεμαχίων της γεφύρωσης + 25 τόνους το βάρος μιας δεξαμενής. Οι δρόμοι κατέληγαν σε μεγάλες αποβάθρες-προβλήτες προς τη θάλασσα. Κάθε προβλήτα στεκόταν σε τέσσερα πόδια και μπορούσε να ανυψωθεί και να χαμηλώσει με την παλίρροια μέσω ηλεκτρικών βαρούλκων. Είχαν προγραμματιστεί 23 αποβάθρες εκ των οποίων οι 8 διακινούσαν ανταλλακτικά και ονομαζόταν “Spuds”.
Omaha Beach
Αυτές οι κατασκευές έπρεπε να προστατεύονται, από την συχνή θαλασσοταραχή των στενών της Μάγχης, με σειρές από τεράστια βυθισμένα κιβώτια που ονομαζόταν Phoenixes. 146 τέτοια κιβώτια, το καθένα μήκους 60 μέτρων, ύψους 18 μέτρων και πλάτους 15 μέτρων σχημάτιζαν 10 km περίπου κυματοθραύστη. Ήταν αεροστεγείς πλωτές δεξαμενές, ανοιχτές στο κάτω μέρος με στρόφιγγες αέρα ώστε να κατεβαίνουν στον βυθό της θάλασσας με ελεγχόμενο τρόπο. Στην κατασκευή τους χρησιμοποιήθηκαν περίπου 2 εκατομμύρια τόνοι χάλυβα και σκυροδέματος.
Επίσης 70 απαρχαιωμένα εμπορικά πλοία (πλοία μπλοκ) ερματίστηκαν και γεμίστηκαν με εκρηκτικά. Αυτά τα σκάφη έκαναν το ταξίδι αυτοδύναμα με την δική τους ατμομηχανή και βυθίστηκαν σε 5 τοποθεσίες, συμπεριλαμβανομένων των 2 λιμανιών Mulberry και ονομαζόταν Gooseberries ),
Επίσης εξωτερικά, σαν πρώτη γραμμή άμυνας ενάντια στην θαλασσοταραχή τοποθετήθηκαν πλωτοί κυματοθραύστες που αποτελούνται από τεράστιες, μεταλλικές κατασκευές σε σχήμα σταυρού, ερματισμένες και σταθερά αγκυρωμένες στη θέση τους και ονομαζόταν Bombardons. Υπολογίστηκε ότι για την κατασκευή τους χρησιμοποιήθηκαν 252.000 κυβικά μέτρα σκυροδέματος, 31.000 τόνους χάλυβα και 1,4 εκατομμύρια τετραγωνικά μέτρα χαλύβδινες χαλύβδινες λαμαρίνες.
Le Mont-Saint-Michel
Με αυτό των σχεδιασμό οι ηγέτες των Συμμάχων όρισαν την 5η Ιουνίου 1944, ως την D-Day της εισβολής . Το πρωί της 4ης Ιουνίου, οι μετεωρολόγοι προέβλεψαν άσχημο καιρό πάνω από τη Μάγχη, με αποτέλεσμα ο Αϊζενχάουερ να αναβάλει την επίθεση για 24 ώρες. Η καθυστέρηση δημιούργησε ανησυχία και νευρικότητα στους στρατιώτες, τους ναύτες και τους αεροπόρους. Όταν οι μετεωρολόγοι προέβλεψαν ένα σύντομο διάστημα καθαρότερου καιρού πάνω από το κανάλι στις 6 Ιουνίου, ο Αϊζενχάουερ πήρε την απόφαση να ξεκινήσει η επιχείρηση. Ήταν μια από τις πιο σκληρές αποφάσεις του πολέμου.
Αμέσως μετά τα μεσάνυχτα της 6ης Ιουνίου, τα αερομεταφερόμενα στρατεύματα των Συμμάχων άρχισαν να πέφτουν πίσω από τις εχθρικές γραμμές. Η δουλειά τους ήταν να ανατινάξουν γέφυρες, να σαμποτάρουν σιδηροδρομικές γραμμές και να λάβουν και άλλα μέτρα ώστε να εμποδίσουν τον εχθρό να σπεύσει με ενισχύσεις στις παραλίες της εισβολής. Ώρες αργότερα, η μεγαλύτερη αμφίβια δύναμη απόβασης που συγκεντρώθηκε ποτέ άρχισε να κινείται προς τις ακτές που ήταν πλημμυρισμένες λόγω των άσχημων καιρικών συνθηκών.
Saint-Aubin-sur-Mer
Οι σχεδιαστές είχαν χωρίσει τη ζώνη απόβασης σε πέντε ξεχωριστές παραλίες. Οι Αμερικανοί προσγειώθηκαν στις παραλίες της Utah και της Omaha. Οι Βρετανοί και οι Καναδοί προσγειώθηκαν στις παραλίες Gold, Juno και Sword.
Οι πιο σκληρές μάχες ήταν στην παραλία της Ομάχα, όπου ο εχθρός ήταν τοποθετημένος σε απότομους λόφους-βράχια που είχαν ορατότητα μακριά, σε όλη την επίπεδη ακτογραμμή. Τα στρατεύματα πήδηξαν από τα σκάφη αποβίβασής τους αλλά καθηλώθηκαν για ώρες από τα πυρά των πολυβόλων που μετέτρεψαν την παραλία σε ένα απέραντο πεδίο νεκρών. Η θάλασσα έγινε κόκκινη από το αίμα.
«Αν μείνετε στην θάλασσα ή την ακτή θα πεθάνετε. Πρέπει να προσπαθήσετε να φτάσετε στη βάση των βράχων στους οποίους οι Γερμανοί είχαν οργανώσει τις άμυνές τους», είπε ο αντισυνταγματάρχης Μπιλ Φρίντμαν.
Μέχρι το μεσημέρι, οι Αμερικανοί είχαν ξεπεράσει τους βράχους και είχαν καταλάβει την παραλία Omaha με βαρύ κόστος: περισσότεροι από 3.000 σκοτώθηκαν, τραυματίστηκαν ή χάθηκαν (αγνοούμενοι μέχρι σήμερα) από το σύνολο των περίπου 34.000 που βγήκαν στην ξηρά εκείνη την ημέρα, ποσοστό απωλειών άνω του 9%.
Caen & Fecamp
Καταδρομείς της 1ης Ταξιαρχίας Ειδικών Υπηρεσιών με επικεφαλής τον Ταξίαρχο Λόρδο Lovat προσγειώνονται στην παραλία Queen Red, περιοχή Sword, στις 6 Ιουνίου 1944.
Στρατεύματα της 9ης Καναδικής Ταξιαρχίας Πεζικού αποβιβάζονται στην παραλία Nan White, περιοχή Juno, στο Bernieres-sur-Mer, λίγο πριν το μεσημέρι, 6 Ιουνίου 1944.
Καταδρομείς της 4ης Ταξιαρχίας Ειδικών Υπηρεσιών του Αρχηγείου, που βγαίνουν στη στεριά από αποβατικά σκάφη στην παραλία Nan Red, περιοχή Juno, στο St Aubin-sur-Mer, 6 Ιουνίου 1944.
Μέχρι το βράδυ, περίπου 160.000 συμμαχικά στρατεύματα βρίσκονταν στην ξηρά.
Ruen & Le Havre
Η απόβαση στη Νορμανδία ήταν ένα από τα σημαντικότερα σημεία καμπής της ιστορίας του εικοστού αιώνα. Ένας τεράστιος στρατός εισήλθε στην κατεχόμενη από τους Ναζί Ευρώπη. Η Γερμανία, ταυτόχρονα σχεδόν, τον ίδιο μήνα αντιμετώπισε μια τρομερή σοβιετική εισβολή από τα ανατολικά που θα έφτανε στις πύλες του Βερολίνου τον επόμενο Απρίλιο.
Ο τρόπος για να εκτιμήσει κάποιος τη σημασία της D-Day είναι να αναλογιστεί τι θα είχε συμβεί αν είχε αποτύχει ή τι θα είχε συμβεί αν ο αποβατικός στόλος των Συμμάχων είχε αποπλεύσει εν μέσω της μεγάλης καταιγίδας στις 5 Ιουνίου ή και στα μέσα Ιουνίου όπως υποστήριζαν ορισμένοι. Μια άλλη απόβαση δεν θα ήταν δυνατή για τουλάχιστον ένα χρόνο. Αυτό θα έδινε στον Χίτλερ χρόνο να ενισχύσει το Τείχος του Ατλαντικού, να βομβαρδίζει την Αγγλία με τις πρόσφατα αναπτυγμένες ιπτάμενες βόμβες V-1 και τους πύραυλους V-2, να συνεχίσει να αναπτύσσει αεριωθούμενα αεροσκάφη και άλλα αποκαλούμενα «θαυματουργά όπλα» και να τελειώσει την εκστρατεία δολοφονίας ενάντια σε εθνοτικά και σεξουαλικά ανεπιθύμητους. Σε μια τέτοια περίπτωση, τόσο ο μεταπολεμικός χάρτης όσο και η Ευρωπαϊκή ιστορία θα είχαν μια τελείως διαφορετική εικόνα.
Μουσείο Μνήμης της Μάχης της Νορμανδίας
Το Αμερικανικό Νεκροταφείο που βρίσκεται ανατολικά του St Laurent, ακριβώς πάνω στην παραλία της Ομάχα, έχει τους τάφους 9.387 Αμερικανών στρατιωτών, οι περισσότεροι από αυτούς σκοτώθηκαν στις αποβάσεις και στις επακόλουθες επιχειρήσεις. Στους τοίχους του Μνημείου είναι εγγεγραμμένα τα ονόματα άλλων 1.557 στρατιωτών που έχουν αναρτηθεί ως «αγνοούμενοι στη δράση». Οι ακριβείς αριθμοί των νεκρών στην παραλία της Omaha, ακόμη και σήμερα, δεν είναι ξεκάθαροι.
Στο νεκροταφείο Ranville (κοντά στη Γέφυρα του Πήγασου) βρίσκονται μνήματα 2.235 Βρετανών και στρατιωτών της Κοινοπολιτείας, 97 από αυτά παραμένουν άγνωστα. Υπάρχουν επίσης 330 γερμανικοί τάφοι, μαζί με μερικούς τάφους άλλων εθνικοτήτων.
Στο νεκροταφείο Cimetière Militaire Allemand de La Cambe βρίσκονται τα μνήματα 21.222 στρατιωτών και κάθε τάφος είναι μια προτροπή για ειρήνη. Πολλοί από αυτούς τους στρατιώτες ήταν ακόμη πολύ νέοι – ήταν μόλις 18, 19 και 20 ετών.
Αμερικανικό & Γερμανικό Κοιμητήριο
Οι τελευταίες εκτιμήσεις αναφέρουν ότι, κατά τη διάρκεια της Μάχης της Νορμανδίας πάνω από 425.000 συμμαχικά και γερμανικά στρατεύματα σκοτώθηκαν, τραυματίστηκαν ή αγνοήθηκαν. Αυτός ο αριθμός περιλαμβάνει περίπου 210.000 απώλειες των Συμμάχων, με σχεδόν 37.000 νεκρούς μεταξύ των χερσαίων δυνάμεων και άλλους 16.000 θανάτους στις συμμαχικές αεροπορικές δυνάμεις. Οι γερμανικές απώλειες περίπου 200.000 σκοτώθηκαν ή τραυματίστηκαν. Άλλοι 200.000 αιχμαλωτίστηκαν κατά τη διάρκεια της Εκστρατείας. Οι απώλειες Γάλλων αμάχων κατά τους προπαρασκευαστικούς βομβαρδισμούς της επιχείρησης “OVERLORD” είναι ακόμη πιο δύσκολο να μετρηθούν με ακρίβεια, εκτιμάτε ότι άμαχοι που σκοτώθηκαν είναι μεταξύ 15.000 και 20.000 ενώ 19000 τραυματίστηκαν.
Στην Νορμανδία χύθηκε πολύ αίμα, αίμα κυρίως νέων ανθρώπων και αυτό δεν πρέπει να το ξεχνούν ούτε οι λαοί, ούτε οι ηγέτες τους.
Etretat
